Cmentarze
W związku z działaniami wojennymi na terenie powiatu proszowickiego powstało kilka cmentarzy, na których zostali pochowani żołnierze walczący po obu stronach konfliktu. Część z nich została zachowana do naszych czasów, część niestety została zapomniana. Po zakończeniu działań wojennych, pochowani w różnych miejscach żołnierze radzieccy byli ekshumowani i transportowani na cmentarz do Proszowic a następnie chowani w zbiorowej mogile. Zapomnieniu uległy miejsca pochówku przede wszystkim żołnierzy niemieckich. W czasie samych działań byli chowani w różnych miejscach, byli wrzucani do transzei i zasypywani. Część z tych mogił została zapomniana przez co niemożliwe jest ustalenie liczby pochowanych żołnierzy niemieckich w tym rejonie. Cześć miejsc pochówku po działaniach wojennych została oznaczona, lecz zgodnie z działalnością ówczesnych władz były one likwidowane a miejsca zostały zniwelowane.
Obecnie w wielu krajach o wojnie, która zakończyła się już kilkadziesiąt lat temu przypominają pomniki wznoszone ku czci poległych. Podróżujący po Europie, zwłaszcza po Europie Wschodniej, terenach byłego Związku Radzieckiego nie mogą dostrzec żadnych, nawet znikomych śladów obecności cmentarzy armii niemieckiej. Sowieci z całą konsekwencją realizowali postanowienie, by na ich ziemi nie pozostał żaden znak, który przypominałby o obecności wojsk niemieckich. Te zasady wprowadzali w państwach satelickich, również w Polsce. Efektem tych działań było zrównanie w większości wszystkich niemieckich cmentarzy, zwłaszcza tych małych. Cmentarz polowe, będące miejscem pochówku poległych żołnierzy na polu bitwy zostały zaorane, krzyże zostały powyrywane.
W całej europie wschodniej można natomiast znaleźć pomniki wystawione bohaterom Armii Czerwonej. Najczęściej są to monumentalne pomniki, które przedstawiają żołnierzy lub też żołnierza radzieckiego, często też ustawiony jest T – 34 bądź też jakaś armata co miało na celu uzewnętrzniać potęgę Armii Czerwonej.[1]
Te same działania zostały wprowadzone w omawianym rejonie. Poniżej przedstawione są miejsca, pochówków żołnierzy radzieckich ale też prawdopodobnych miejsc pochówków żołnierzy niemieckich, które to informacje zostały uzyskane przede wszystkim od osób pamiętających tamte czasy.
CMENTARZ PARAFIALNY W MIECHOWIE
Na cmentarzu parafialnym w Miechowie spoczywa 227 żołnierzy radzieckich poległych w walkach w rejonie miasta. Na części nagrobków widoczne są nazwiska oraz daty urodzin i śmierci poległych. Wśród poległych znajdują się również oficerowie.
CMENTARZ PARAFIALNY W PROSZOWICACH
CMENTARZ PARAFIALNY W PROSZOWICACH
CMENTARZ PARAFIALNY W PROSZOWICACH
Liczba pochowanych żołnierzy Armii Czerwonej wynosi 641 żołnierzy. Pochowani polegli podczas walk o przełamanie linii obrony w styczniu 1945 r. Część żołnierzy została ekshumowana i przeniesiona na cmentarz z innych miejsc powiatu proszowickiego. W widocznym miejscu wyeksponowano działo ZIS.
CMENTARZ PARAFIALNY W ŻĘBOCINIE
CMENTARZ PARAFIALNY W ŻĘBOCINIE
Na cmentarzu pochowanych jest 27 żołnierzy Armii Czerwonej wraz z nieznaną liczbą żołnierzy niemieckich. Polegli zostali pochowani we wspólnej mogile, na której jest umieszczona tablica informacyjna.
CMENTARZ PARAFIALNY W BOBINIE
CMENTARZ PARAFIALNY W BOBINIE
Miejsce pochówku odrestaurowane kilka lat temu. W miejscu tym spoczywają polegli w czasie walk w styczniu 1945 r. Na tablicy widnieje napis ,, Polegli w czasie działań wojennych w styczniu 1945 r. ‘’ Aktualnie ciężko jest ustalić liczbę pochowanych. Brak zapisów w księgach parafialnych odnośnie danych dotyczących mogiły. Według wspomnień mieszkańców tych okolic mają spoczywać tam żołnierze Armii Czerwonej. Kilkanaście lat temu w niedalekiej odległości od mogiły mieszkańcy wykonywali wykop pod grobowiec. Na głębokości około 0,5- 1 metr natrafili na ludzkie szczątki wraz z hełmem i elementami umundurowania i uzbrojenia. Powiadomiono Wojsko Polskie, które realizowało czynności na miejscu.
[1] J. Lucas, Ostheer- Niemiecka Armia Wschodnia 1941-1945, Kraków- Międzyzdroje: Wydawnictwo Arkadiusz Wingert, 2008, str.265-266.
CMENTARZ ZAKAŹNY W GRUSZOWIE
CMENTARZ ZAKAŹNY W GRUSZOWIE
Cmentarz powstał przed I Wojną Światową, w czasie, gdy w tych okolicach panowała epidemia cholery. W czasie II Wojny Światowej widoczne były jeszcze krzyże. Kilkanaście lat po wojnie nadal był jeszcze utrzymywany przez okolicznych mieszkańców. Dziś już zupełnie zapomniany. W czasie ofensywy styczniowej w 1945 r. w Gruszowie nastąpiło przełamanie linii. Podczas walk miała zginąć spora liczba żołnierzy po obu stronach. Pochówek był obowiązkiem sołtysa, który mając cmentarz w swojej miejscowości pochował wszystkich poległych we wspólnej mogile, wrzucając ich do okopu a następnie zasypując ziemią. Po zakończeniu walk, prawdopodobnie w lipcu 1945 r. mieszkańcy wsi pod nadzorem Rosjan ekshumowali poległych żołnierzy Armii Czerwonej a następnie przewieziono ich na cmentarz do Proszowic. Według wspomnień mojej ciotki żołnierze niemieccy mają dalej spoczywać w tym miejscu. Podczas ekshumacji zwłoki były oddzielane na Rosjan i Niemców po czym Niemcy ponownie mieli zostać pochowani a teren musiał zostać zniwelowany. O tym fakcie został powiadomiony Instytut ,, Gedenken”.
CMENTARZ W STARYM BRZESKU
Na cmentarzu tym po zakończeniu walk zostało pochowanych 22 żołnierzy niemieckich, z
CMENTARZ W STARYM BRZESKU
których jeden był oficerem. Obok nich spoczęło 36 żołnierzy radzieckich. Pochowani na tym cmentarzu polegli na polach Hebdowa, choć mam też informację, że część z nich mogło pochodzić z Kuchar. Po zakończeniu działań Rosjanie zostali ekshumowani i pochowani na cmentarzu w Proszowicach. W roku 2004 r. dzięki staraniom Tadeusza Mykały, który powiadomił władze gminne, żołnierze niemieccy zostali ekshumowani przez Fundację ,,Gedenken” i przetransportowani na cmentarz do Siemianowic Śląskich.
KUCHARY
Według relacji mieszkańców, obok szkoły miała zostać pochowana pewna liczba żołnierzy Armii Czerwonej, po zakończeniu walk ekshumowaniu i przetransportowani na cmentarz do Proszowic.
MNISZÓW
Miejsce oznaczone krzyżem przy skrzyżowaniu. W tym miejscu miało zostać pochowanych trzech żołnierzy Armii Czerwonej, przeniesionych następnie na cmentarz do Proszowic.
SZPITARY
W pobliżu miejsca przy krzyżu, tuż obok drogi Proszowice – Nowe Brzesko miał zostać pochowany jeden żołnierz niemiecki rozstrzelany przez Rosjan. Ze względu na upływ czasu jak również zmiany w ukształtowaniu terenu uniemożliwiają dokładne wskazanie miejsca pochówku.
JÓZEFÓW
Miejsce oznaczone krzyżem, według relacji mieszkańców miało zostać tam pochowanych kilku żołnierzy niemieckich.
JAKSICE
Podczas jednej z wędrówek po terenie ustalono w rozmowie z jedną z mieszkanek, że tuż obok skarpy nad Wisłą został pochowany a raczej wrzucony do dołu po rozebranym bunkrze drewnianym jeden żołnierz niemiecki, który poległ w walkach. Dziś ciężko ustalić dokładne miejsce pochówku.
Podczas działań na Ziemi Krakowskiej w czasie ofensywy zimowej 1945 r poległo 15 512 żołnierzy radzieckich. Część z nich spoczywa w następujących miejscach:
w powicie bocheńskim:
– w Bochni w kwaterze na cmentarzu komunalnym przy ul. Orackiej / 670 żołnierzy /
– na cmentarzu w Mikluszowicach / mogiła lotnika mjr Mikołaja Mikołajewicza Szarandy /
w powiecie brzeskim:
– na cmentarzu w Porąbce Uszewskiej / mogiła żołnierza radzieckiego/
– w kwaterze na cmentarzu w Szczucinie / pomnik i mogiły zbiorowe 57 żołnierzy/
– w kwaterze na cmentarzu w Żabnie / mogiła 2 żołnierzy/
w powiecie miechowskim:
– w kwaterze na cmentarzu w Miechowie / mogiły 227 żołnierzy /
– w kwaterze na cmentarzu w Chodowie / mogiły zbiorowe 12 żołnierzy /
– w kwaterze na cmentarzu w Proszowicach przy ul. Krakowskiej / pomnik i mogiły zbiorowe
582 żołnierzy /
– w kwaterze na cmentarzu w Żembocinie / mogiły zbiorowe 27 żołnierzy /
– w kwaterze na cmentarzu w Bobinie / zborowa mogiła /
w Tarnowie:
– w kwaterze na nowym cmentarzu / pomnik i mogiły zbiorowe 291 żołnierzy /
– na starym cmentarzu / pojedyncze mogiły żołnierzy /
Powyższe dane pochodzą z inwentaryzacji grobów wojennych przeprowadzonej w 1966 r. w porozumieniu z terenowymi Obywatelskimi Komitetami Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa na Ziemi Krakowskiej, na podstawie danych zawartych w wydawnictwie pt. Mauzoleum Armii Radzieckiej w Warszawie, Warszawa 1968.
